بروزرسانی شده در تاریخ: ۵ اسفند ,۱۳۹۶
فرمول شیمیایی کتراک
معرفی کتراک (Katrock):
کتراک از جمله مواد غیر منفجره شیمیایی در معادن می باشد که با استفاده از اعمال نیروی کشش در دیواره چال باعث شکست سنگ می گردد. کتراک به گونه ای عمل می کند که گاز و حرارت بالایی تولید نکرده ولی عمل شکست را تقریبا مانند انفجار انجام می دهد.
آماده سازی کتراک:
ماده شیمیایی کتراک در اثر اختلاط با آب جهت انجام عملیات تخریبی به کار می رود که برای این اختلاط توجه به نکاتی ضروری می باشد.
نحوه طراحی چالها:
فاصله بین چالها بایستی بر طبق الگویی رعایت شود. فرمول تجربی که در اجرا عموما جهت طراحی فواصل چالها استفاده می شود به صورت زیر می باشد.
۱۰ * قطر چال = حداکثر فاصله چالها (میلی متر)
در حالیکه به صورت تئوریک و در کاتالوگهای مختلف جداول گوناگونی وجود دارد که از آنها می توان جهت تعیین ضرایب مورد استفاده در فرمول محاسبه فواصل چالها، در این روش استفاده کرد. فرمول به صورت زیر می باشد:
ضریب * قطر چال = حداکثر فاصله چالها (میلی متر)
ضریب مورد نظر در فرمول بالا را می توان از طریق جداول مخصوصی که برای تعیین مقدار این ضریب تهیه شده است، استفاده کرد. جدول تعیین ضرایب بر اساس داده های تجربی در سر معادن بدست آمده است.
چگونگی استفاده از کتراک:
کتراک را به نسبت ۳ کیلو با ۱ لیتر آب مخلوط کرده و کامل هم زده شود تا مخلوطی یکدست شود.
۱- نسبت اختلاط کتراک با آب حدود ۳ کیلو به ۱ لیتر آب می باشد.
۲- اختلاط می بایست در ظروف پلاستیکی تمیز صورت گیرد.
۳- آب مورد نظر بایستی آب معمولی باشد.
۴- درجه حرارت آب برای اختلاط می بایست بین ۱۵ تا ۴۰ درجه سانتی گراد باشد.
بلافاصله دوغاب را به مقدار معین تا ۹۵% ارتفاع چال پر کنید و سر چال ها را با گوه چوبی ببندید و خوب بکوبید. تنها دلیل استفاده از گوه های چوبی برای جلوگیری از پاشیده شدن کتراک به بیرون از سوراخ ها میباشد و تاثیری در قدرت و عملکرد کتراک ندارد. فعل و انفعالات شیمیایی کتراک از همان لحظه مخلوط کردن و ریختن درون چالها شروع میشود و گوه های چوبی به بیرون رانده مشود و دلیلی ندارد شما مجدد آنها را بکوبید. با توجه به نوع کتراک مصرفی و نوع کار شما از نظر سختی در صورت استفاده کردن از کتراک ۳۰ دقیقه ای بعد ۱۰ تا ۳۰ دقیقه, در صورت استفاده از کتراک ۲ ساعته بین ۱ تا ۲ ساعت و در صورت استفاده از کتراک ۲۴ ساعته بین ۸ تا ۲۴ ساعت عمل شکستن انجام میشود.
میزان مصرف کتراک:
بصورت کلی برای سنگ, بتن بدون آرماتور و ساروج در صورتی که دور آن باز باشد در هر متر مکعب بین ۷ تا ۱۵ کیلو مصرف میشود. در صورتی که دور کار بسته باشد یا در خاک مدفون باشد برای هر متر مکعب بین ۲۰ تا ۵۰ کیلو بسته به لوازم حفاری و فضای کار کتراک مصرف میشود. برای بتن مسلح نیز برای هر متر مکعب بسته به شرایط آرماتور و فضای کار بین ۲۵ تا ۵۰ کیلو کتراک مصرف میشود.
نکات ایمنی کار با کتراک:
کتراک چه بصورت پودر و چه بصورت دوغاب برای چشم خطرناک است و حتما باید در تمام مراحل کار با کتراک از عینک ایمنی استفاده شود. در صورت پاشیده شدن کتراک از چال ها و پخش شدن در هوا باید از محیط دور شوید تا باعث تنگی نفس و سوزش چشم شما نشود. در صورت پاشیده شدن کتراک چه به صورت پودر و چه به صورت دوغاب به چشم فورا چشم را با آب تمیز و خنک بشویید و سریعا به دکتر مراجعه کنید برای شستشو و پانسمان.
موارد کاربرد کتراک:
استفاده از کتراک در سنگهای پردرز و شکاف مناسب نمی باشد. به خاطر اینکه مواد، از درزها حرکت کرده و شکستگی های ناهمگون ایجاد می کند. بنابراین بهتر است از این ماده تنها در مورد سنگهای بدون درزه و شکاف استفاده کرد. البته امروزه با پیشرفتهایی که در تولید کتراک به وجود آمده است در بیشتر سنگ ها می توان از آن استفاده کرد.
در ایران از کتراک بیشتر در معادن سنگ بخصوص معادن سنگ گرانیت، در پروژه های عمرانی و راه سازی جهت تخریب و شکستن سنگهای مزاحم و نیز جهت شکستن بتن و یا ساروج استفاده می شود. امروزه معدنکاری و شیوه های رایج در آن در حال تحول دائمی است و بسیاری از مراکز و موسسات تحقیقاتی فعال در امور معدن برای پیشبرد اهداف معدنکاری دست به تولید موادی می زنند که بیشترین بازدهی را دارا بوده و در عین حال علاوه بر ارزانی قیمت با محیط زیست سازگاری داشته باشد.
