بروزرسانی شده در تاریخ: ۴ تیر ,۱۳۹۸
معمولا در مناطق کوهپایه ای مثل منطقه شمیران تهران سنگهای قلوه رودخانه ای صیقلی در ابعاد مختلف درون زمین وجود دارد که سازندگان در زمان گود برداری خاک به آنها برخورد میکنند که شکستن سنگ و تخریب آن به سادگی امکان پذیر نیست زیرا درون این سنگها رگه ای وجود ندارد. یکی از روشهای تخریب سنگ با استفاده از کتراک می باشد. .
در مقالات قبلی توضیح دادیم که کتراک چیست!؟ و کاربردهای عمومی آن چیست. در این مقاله توضیحات بیشتری خواهیم داد و در مورد چگونگی آماده سازی کتراک بیشتر خواهیم نوشت.
کتراک و استفاده از کتراک
کتراک چیست؟ (katrak)
کتراک ماده ای غیر منفجره در معادن است که با استفاده از اعمال نیروی انبساط فشار گاز حاصل از ترکیب کتراک و اب در دیواره باعث شکستن سنگ میشود. مواد کتراک در هنگامی که با آب سرد مخلوط می گردند و به شکل ملاتی درون سوراخهایی که به همین منظور در سنگ و یا بتن ایجاد شده اند ، ریخته می شوند ، با گذشت زمان اندک منبسط شده و موجب شکستن سنگ،بتن و یا ساروج می گردند. فشاری که این مواد وارد می کنند تقریبا در حدود ۵۰۰ کیلوگرم بر هم سانتی متر مربع می باشد که می تواند به راحتی باعث خرد شدن سنگ و یا سیمان بدون ایجاد آلودگی صوتی گردد.
آماده سازی کتراک
ماده شیمیایی کتراک با آب مخلوط میگردد و به شکل ملاط در می آید و سپس جهت انجام عملیات تخریبی مورد استفاده قرار می گیرد. همانطور که قبلا اشاره گردید کتراک از خاصیت انبساط برای تخریب استفاده می نماید به همین منظور باید در سطح سنگ یا بتن سوراخ هایی را ایجاد کرد که با ملات تهیه شده کتراک پر گردد تا عملیات تخریب صورت پذیرد.
معمولا قطر چالها ۴۰تا ۵۰ میلی متر می باشد و فاصله بین چالها با توجه به نوع سختی سنگ متغیر خواهد بود.مثلا برای سنگهای بسیار سخت فواصل چالها در حدود ۱۵ سانتی متر و برای سنگ های نرم تر ۵۰ تا ۵۰ سانتی متر خواهد بود.البته هر چقدر که قطر سوراخ ها بیشتر شود کار تخریب بهتر و سریعتر انجام خواهد گرفت و همچنین فواصل می تواند تا حدودی دورتر در نظر گرفته شود.
چگونگی استفاده از کتراک
به صورت کلی مواد کتراک به نسبت ۳ به ۱ با آب مخلوط می گردد بدین معنی که ۳ کیلو کتراک با ۱ لیتر آب مخلوط می شود و کامل هم زده شود تا ملاتی یکدست شود.
به نکات زیر باید توجه کرد:
- نسبت اختلاط کتراک با آب حدود ۳ کیلو به ۱
- از آب معمولی و سرد استفاده شود (بین ۷ تا ۳۵ درجه سانتیگراد)
- در اوایل روز قبل از اینکه سنگ یا بتن زیر نور خورشید گرم شود عملیات تخریب صورت گیرد
- عملیات مخلوط سازی در ظروف پلاستیکی انجام شود
پس از آماده سازی مخلوط ملات کتراک، سوراخها را با ملات ساخته شده پر می کنیم البته به میزان ۹۰٪ سوراخ را و سر چال خالی می ماند. تصور رایجی که وجود دارد که میگویید سر سوراخها را باید با گوه چوبی یا اجسام سخت کیپ کرد که این کاملا غلط و خطرناک میباشد زیرا فشار گاز ملات کتراک باعث میشود درپوش سوراخ مانند فشنگ به بیرون پرتاپ شود وبه کسی آسیب بزند راه پیشنهادیکارشناسان وریاماتک این است که حتما ملات شل را توی سوراخ بریزید بعد از چند دیقه که ملات درون سوراخ ته نشین میشود و آب روی سوراخ میماند مقداری پودر گچ روی سوراخها بریزید تا کاملا پر شود و سپس مقداری اب به صورتت پاششی اسپری کنید روی پودر گچ بدین شکل سوراخها بوسیله گچ کاملا پلمپ میگردد و امکان بیرون زدن گاز کتراک وجود ندارد .پس از نیم ساعت از ریختن کتراک در داخل سوراخهاا، فعل و انفعالات شیمیایی انجام می گیرد وتولید گاز می کند.. برای اینکه کتراک عمل شکستن را به طور کامل انجام دهد بایستی ۱ تا ۲ ساعت به آن فرصت داده شود. این زمان بستگی به سختی سنگ و بتن دارد.(البته کتراک انواع مختلف دارد و زمان استفاده و کارایی هر نوع متفاوت است)
نکات ایمنی استفاده از کتراک
- کتراک برای چشم مضر است حتی به صورت پودر. حتما از عینک باید استفاده گردد
- در صورتی که کتراک از چال بیرون زد باید محل را ترک نمایید تا باعث تنگی نفس نشود
- اگر کتراک به پوست یا چشم پاشید حتما سریع با مقدار زیاد اب خنک بشورید و سریع به پزشک مراجعه نمایید.
- بهتر است که افراد مبتدی و ناوارد از کتراک استفاده ننمایند.
