بروزرسانی شده در تاریخ: ۵ خرداد ,۱۳۹۸
کتراک چیست؟
کتراک ماده ای غیر منفجره است که وقتی با آب ترکیب میشود به صورت دوغاب در می آید و با قدرت بالای نیروی کشش که به دیواره چال ها وارد میکند باعث شکستن سنگ یا بتن میشود و همانند مواد منفجره عمل میکند ولی گاز یا حرارت بالایی تولید نمیکند ولرزش زمین و صدای مهیبی ندارد. در گذشته در معادن یا عملیات ساختمانی و راه سازی از مواد منفجره آتش زا استفاده میشد که از نظر امنیتی مشکل ایجاد میکرد و علاوه بر صدای مهیبی که ایجاد میکرد پرتاب سنگ شدید داشت و وقت و هزینه زیادی هم صرف میکرد ولی امروزه از کتراک استفاده میشود چون در کمترین زمان بهترین بازدهی را دارد و از همه مهمتر بخاطر ارزان بودن قیمت مورد استقبال بسیاری از مصرف کنندگان بویژه معدنکاران قرار گرفته است.
کتراک در بسته های ۱۰ کیلوگرم و ۲۵ کیلو گرمی میباشد واز سه نوع کتراک ۳۰ دقیقه ای، کتراک ۲ ساعته و کتراک ۱۲ ساعته است. فعل و انفعالات کتراک از همان لحظه مخلوط کردن و ریختن در چال شروع میشود از همین رو وقت زیادی صرف نمیشود و بسته به نوع کتراکی که استفاده میشود زمان لازم است که عملیات شکست انجام شود. میزان استفاده از کتراک نیز همیشه یکسان نیست و بستگی به نوع سنگ یا بتن دارد به عنوان مثال در سنگ یا بتن هایی که دور انها باز باشد و بدون آلماتور باشند در هر متر مکعب بین ۵ تا ۱۵ کیلو گرم کتراک استفاده میشود ولی در صورتی که دور کار بسته باشد یا بتن مسلح باشد برای هر مترمکعب بین ۱۵ تا ۴۵ کیلوگرم کتراک استفاده میشود.
کاربرد کتراک:
ازپودر منبسط شونده ی کتراک در مناطق کوهپایه ای،احداث مترو واحداث تونل ها و یا معادنی که درنزدیکی منازل مسکونی وجاده ها یا خطوط لوله نفت و آب قرار دارند و همچنین در پروژه های ساختمانی استفاده میشود. استفاده از کتراک در سنگهای پر درز و شکاف مناسب نمیباشد بخاطر اینکه مواد در سنگها حرکت کرده و شکستگیهای نا همگونی ایجاد میکند
نحوه استفاده کتراک:
نسبت اختلاط کتراک با آب ۳ به ۱ است یعنی به ازای ۳ کیلو گرم کتراک ۱ لیتر آب استفاده شود
این اختلاط حتما باید در ظروف پلاستیکی صورت گیرد
از آب معمولی با درجه حرارت بین ۱۵ تا ۴۵ درجه سانتیگراد برای اختلاط استفاده شود
دوغاب حاصله را بلافاصله بعد از آماده سازی در چال ها ریخته و تا مقدار ۹۵% چال پر شود
سر چال ها با چوب یا گوه پوشیده شود (برای جلوگیری از پاشیده شدن کتراک به بیرون از سوراخ ها)
توجه داشته باشید اگر درون چال ها گرد وغبار باشد قبل از ریختن دوغاب باید گرد وغبار را خارج کرد
در صورت بارش باران یا برف باید یک پوشش پلاستیکی (بعد از ریختن دوغاب) روی چال ها قرار داد
مزایای استفاده از کتراک:
با حفاری و آرایش چال ها در جهت های مشخص میتوان شکستن دیواره چال ها را هدایت کرد و در نهایت سنگ و یا بتن را به طور دلخواه برش داد
استفاده از این پودر منبسط شونده بسیار آسان است و نیلز به مهارت خاصی ندارد
پودر منبسط شونده کتراک دارای بسته بندی مخصوص میباشد که به آسانی قابل حمل و نقل است
کتراک از مواد طبیعی ساخته شده است که کاملا با محیط زیست سازگار است و هیچ آسیبی به محیط زیست نمیرساند
و از معایب این مواد این است که بسیاری از پودرهایی که در بازار موجود است برای استفاده در شرایط آب و هوایی مختلف تولید نمیشوند و از یک پودر واحد برای مناطق گرم و سرد استفاده میشود ازین رو چون گرما نقش زیادی در فرآیتد انبساط دارد در هوای سرد از بازدهی زمانی و مالی معادن کاسته میشود. واحتمال پرتاب سنگ در چال هایی که آفتاب خورده وجود دارد لذا بهتر است در مناطق گرم عملیات شکست در اوایل روز و یا عصر انجام شود
نحوه طراحی چال ها:
فرمول تجربی که در طراحی فواصل چال ها اجرا میشود به این صورت میباشد:
ضریب * قطر چال = حداکثر فاصله چال ها(میلی متر)
ضریب مورد نظر در فرمول محاسبه بالا را میتوان از طریق جدولهای مخصوص که برای تعیین مقدار این ضریب تهیه شده استفاده کرد که این ضریب بر اساس داده های تجربی در معادن به دست آمده است.
نکات ایمنی:
کتراک به صورت پودر باشد یا دوغاب برای چشم خطرناک است و حتما باید در حین کار با کتراک از عینک ایمنی استفاده شود (در صورت پاشیده شدن کتراک از چال ها و پخش شدن در هوا از محیط دور شوید که باعث تنگی نفس یا سوزش چشم شما نشود)
در صورت تماس کتراک با چشم فورا چشم خود را با آب سرد و صابون بشویید و سریعا به پزشک مراجعه کنید
